خورشید گرفتگی 98
سلام دوستان عزیز
امسال سال رویدادهای هیجان انگیز نجومیه. بعد از گذر تیر از وسط قلب خورشید نوبت گذر ماه میرسه. اگر یادتون باشه در پست گذر عطارد براتون نوشتم که گذر به پدیده ای میگن که جسمی با قطر ظاهری کوچکتر از جلوی جسمی با قطر ظاهری بزرگتر عبور کنه. دقیقا همین اتفاق قراره 5 دی برای ماه و خورشید عزیز بیوفته و یک خورشید گرفتگی حلقوی زیبا رو پدید بیاره. تو این پست میخوام مفصل براتون بنویسم که دقیقا این پدیده چیه و چطور میتونید از دیدن این پدیده جذاب لذت ببرید.
با من در ادامه مطلب همراه باشید.
خورشید گرفتگی
خب اجازه بدید اول از همه درباره خورشید گرفتگی بدونیم.
خورشید گرفتگی به ساده ترین زبان، یک پدیده نجومی تلقی میشه که در اون ماه دقیقا بین زمین و خورشید به نحوی قرار میگیره که سایه ماه روی زمین میوفته. بنابراین ساکنان زمینی که در همون ناحیه سایه ماه قرار گرفتن بخشی از خورشید رو تیره میبینن که در واقع ماه مانع دیده شدن اون بخش ها از خورشیده شده.
انواع خورشید گرفتگی
می دونیم که زمین در مداری بیضوی به دور خورشید در گردشه. در واقع این بیضی خیلی هم کشیده نیست و خیلی خیلی نزدیکه به دایره. به همین ترتیب ماه هم در مداری بیضوی به دور زمین در گردشه. نتیجه مدارهای بیضوی این میشه که فاصله زمین تا خورشید ثابت نیست و بین دو مقدار بیشینه ( اوج مداری ) و کمینه ( حضیض مداری ) تغییر میکنه. البته که این دور و نزدیک شدن زمین انقدر مقدارش زیاد نیست که باعث تغییرات دمایی در زمین بشه.
به همین ترتیب در مدار ماه به دور زمین، ماه هم فاصلش ثابت نیست و کم و زیاد میشه. وقتایی که ماه در نزدیک ترین فاصله تا زمین قرار می گیره، کمی ( واقعا مقدار خیلی کمی ) بزرگتر دیده میشه. اگر تو این حالت ماه کامل باشه بهش میگن super moon یا ابر ماه. همین دور و نزدیک شدن خورشید و ماه باعث میشه ما انواع مختلفی از خورشید گرفتگی رو روی زمین ببینیم.
خورشید گرفتگی کلی
تو این پدیده قطر ظاهری ماه کمی از خورشید بزرگتره بنابراین اگر مرکز ماه دقیقا از مرکز خورشید بگذره، میتونه کاملا کل قرص خورشید رو بپوشونه. این پدیده یکی از نادر ترین پدیده های نجومیه و دیدنش فوق العاده هیجان انگیزه.
خورشید گرفتگی حلقوی
گاهی پیش میاد که از اون جایی که ماه در اوج مداری قرار گرفته، اندکی کوچیکتر از خورشید دیده میشه بنابراین نمیتونه کاملا قرص خورشید رو بپوشونه. به همین دلیل در بهترین حالت یک حلقه درخشان از خورشید دیده خواهد شد. این پدیده جذاب همونیه که قراره 5 دی ماه اتفاق بیوفته.
خورشید گرفتگی جزئی
اما گاهی هم ما نمیتونیم خورشید گرفتگی کامل یا حلقوی ببینیم، در واقع از دید مای ناظر زمینی مرکز این دو جسم دقیقا با هم همراستا نمیشن بنابراین صرفا ماه بخشی از خورشید رو میپوشونه و تموم میشه میره.
این اتفاق به دو نوع ممکنه بیوفته. در یک نوع هیچ یک از ساکنان زمین قادر به دیدن خورشید گرفتگی کامل نیستن و هرکس که بتونه خورشید گرفتگی رو ببینه اون رو جزئی میبینه. و در حالت دوم برای یک سری ساکنین زمین که در موقعیت خاصی هستند، خورشید گرفتگی کلی یا حلقوی قابل رویته و برای برخی دیگه که حوالی این مردم زندگی میکنن خورشید گرفتگی به صورت جزئی دیده میشه. دقیقا مثل اتفاقی که برای همین خورشید گرفتگی خواهد افتاد.
چرا هر ماه خورشید گرفتگی رخ نمیدهد؟
برای خیلیا ممکنه این سوال پیش بیاد که خب ماه که همیشه داره دور زمین میچرخه، پس چرا هر ماه هم کسوف و هم خسوف اتفاق نمیوفته؟
در جواب باید گفت که مدار ماه نسبت به مداری که زمین به دور خورشید داره حدود 5 درجه تمایل داره. همونطور که میدونید اگر دو تا صفحه با هم 5 درجه زاویه داشته باشند، قطعا در یک خط مشترک هستند. بنابراین درسته که ماه در صفحه ای جز صفحه مداری زمین به دور خورشید، به دور زمین در گردشه ولی گاهی ماه روی خط مشترک این دو صفحه قرار میگیره و در عین حال یا خود ماه بین زمین و خورشیده یا زمین بین ماه و خورشید قرار داره که اصطلاحا بهش گره مداری میگن. در این موقعیت ها خورشید یا ماه گرفتگی پدیدار میشه.
خورشید گرفتگی دی ماه برای ناظرین مختلف به چه صورت خواهد بود؟
در ویدیوی زیر نقاطی از زمین که کاملا میتونن خورشید گرفتگی حلقوی رو ببینند نشون میده. نقاطی که به رنگ های کم رنگ نشون داده میشن، نقاطی هستند که صرفا میتونن کسوف جزئی رو مشاiده کنن، اما نقاطی که دقیقا زیر اون دایره مرکزی قرار میگیرند، میتونن خورشید گرفتگی حلقوی رو به طور کامل مشاهده کنند.
در نقشه تخت زیر هم میتونید مجدد این نقاط رو ببینید. همونطور که میبینید ناحیه ای از زمین که میتونن خورشید گرفتگی حلقوی رو ببینند از هیچ جای کشور عزیز ما عبور نمیکنه، ولی در تمام نقاط کشور ما میتونیم خورشید گرفتگی جزئی رو مشاهده کنیم.
کجا بریم بهتره؟
همونطور که تو نقشه صفحه قبل دیدید، نقاطی که بهترین وضعیت رو در این خورشید گرفتگی دارن، کشورهای جنوب خلیج فارسی هستن بنابراین هرچه به سمت این مناطق بریم، میتونیم خورشید گرفتگی جزئی با درصد بیشتری رو مشاهده کنیم. تو نقشه زیر میتونید درصد گرفت رو در تک تک شهر های بزرگ ایران ببینید. این نقشه توسط آقای علی ابراهیمی سراجی رصدگر با تجربه کشور تهییه شده.
بین شهر های بزرگ بهترین وضعیت رو جزیره زیبای قشم داره ولی بهترین نقطه در ایران جزیره سیری با 90 درصد گرفت هستش.
چه ساعتی خورشید گرفتگی رخ میده؟
دقیقا تو نقشه بالا ساعت طلوع خورشید و زمان پایان گرفت رو برای تمام شهر ها نوشتن. روز 5 دی خورشید قبل از طلوعش در شهر های ایران میگیره. بنابراین حین گرفت جزئی طلوع میکنه و تو آسمون بالا میاد. حدود ساعت های 6.45 تا 7.45 تقریبا در تمام شهرهای کشور طلوع اتفاق میوفته و میتونیم این کسوف زیبا رو ببینیم.
چگونه به خورشید نگاه کنیم؟
خب قطعا همتون میدونید که اصلا و به هیچ وجه تحت هیچ شرایطی نباید مستقیم به خورشید نگاه کنید. ( اگر هم نمیدونید بدونید ) اگر از پشت تلسکوپ به خورشید نگاه کنید در کسری از ثانیه فاتحه چشماتون خونده میشه. نه تنها نباید نگاه کنید که حتی نباید عکس بگیرید.
بنابراین تو این قسمت من روش هایی رو برای دیدن این پدیده زیبای نجومی بهتون یاد میدم امیدوارم استفاده کنید و آسیب نبینید:
1. استفاده از فیلترهای خورشید
استفاده از فیلترهای خورشیدی یکی از راه های مستقیم نگاه کردن به خورشیده. فیلترها جلوی تلسکوپ قرار میگیرن و از تمام نوری که از خورشید به تلسکوپ میرسه فقط بخشی بسیار کمی از اون رو عبور میدن و به این ترتیب نوری که به چشم شما میرسه، انقدر شدید نیست که به چشمتون آسیب بزنه. جالبه بدونید این فیلترها تنها 3 صدم درصد از نور خورشید رو عبور میدن، بنابراین اگر از پشتشون به خورشید نگاه نکنید، به هرشی روشن دیگه که نگاه کنید اصلا چیزی نخواهید دید. چون عملا کارشون رد نکردن نوره.
این فیلترها در انواع و اقسام مختلفی تولید میشن که صرفا اگر مخصوص خورشید باشند، فارغ از اینکه چه نوعی هستند برای مشاهده خورشید مناسبند.
2. استفاده از عینک خورشیدی
عینک های خورشیدی عینک هایی هستند که به طور خاص مخصوص نگاه کردن مستقیم به خورشید ساخته شدن. دقت فراوان بکنید که این عینک ها با عینک های آفتابی فرق دارن!
به هیچ وجه، از عینک آفتابی، شیشه جوشکاری، ورق های فیلم عکاسی، ورق های سی تی اسکن و …. استفاده نکنید!!!
عینک های خورشیدی یا عینک های خورشید گرفتگی از یک لایه فیلتر ساخته شدند و طوری روی صورتتون قرار میگیرن که تمام چمشتون رو میپوشونند بنابراین هیچ نوری بدون گذر از فیلتر وارد چشماتون نمیشه.
سعی کنید با این عینک ها بیش از دو دقیقه به طور مداوم به خورشید نگاه نکنید. بعد از هر دو دقیقه یک بار روتون رو برگردونید و یکم به چشماتون استراحت بدید.
3. تصویر کردن خورشید
حتی اگر بدون هیچ امکاناتی قصد دیدن این پدیده زیبا رو دارید باز هم این امکان براتون فراهمه. شما میتونید همون کاری رو بکنید که گالیله خدابیامرز برای دیدن خورشید انجام داد. به جای مستقیم نگاه کردن به خورشید، نور اون رو روی یک کاغذ تصویر کنید.
کافیه روی یک کاغذ یا مقوای نسبتا ضخیم یک سوراخ ریز ایجاد کنید و در فاصله مناسبی تا این سوراخ یک صفحه قرار بدید. نور خورشید از درون این سوراخ ریز عبور میکنه و روی صفحه روبرو تصویر ایجاد میکنه. به راحتی میتونید به این ترتیب از دیدن کسوف لذت ببرید. این روش ایمن ترین روش برای دیدن خورشید هست. چون کوچکترین خراشی روی فیلتر ها یا عینک خورشیدی میتونه آسیب جدی به چشم شما وارد بکنه.
سورپرایز آخر
سورپرایز آخر اینکه همیشه خورشیدگرفتگی ها یک ماه گرفتگی اشانتیون هم دارن 🙂
تنها 14 روز بعد از یک خورشید گرفتگی معمولا یک ماه گرفتگی هم رخ میده. ان شاا… ماه گرفتگی بعد از خورشید گرفتگی رو تو یه پست دیگه براتون مفصل توضیح خواهم داد.
در پایان امیدوارم حسابی از دیدن این پدیده جذاب لذت ببرید. اگر کماکان دنبال اطلاعات بیشتری هستید میتونید از سایت time and date دیدن کنید:
https://www.timeanddate.com/eclipse/solar/2019-december-26
در پایان میتونید از طریق به اشتراک گذاشتن آسمان با دوستاتون اونارو به مطالعه این پست دعوت کنید.
یک دیدگاه بگذارید